قوز قرنیه یا کراتوکونوس باعث نازک‌شدن قرنیه و تغییر شکل آن به حالت مخروطی می‌شود. اگر بیماری پیشرفت کند باعث زخمرقرنیه و حتی نابینایی می‌شود.

قوز قرنیه یا کراتوکونوس یک بیماری چشمی است که بر ساختار قرنیه تأثیر می‌گذارد و موجب کاهش بینایی و در موارد شدید حتی باعث نابینایی می‌شود. این بیماری معمولا در سن بلوغ شروع می‌شود و تا اواسط دهه سوم زندگی یعنی بین سی تا چهل سالگی پیشرفت می‌کند.

تقریبا از هر ۲۰۰۰ نفر، یک نفر به قوز قرنیه مبتلا می‌شوند. مراحل اولیه این بیماری را می‌توان با عینک درمان کرد، اما با پیشرفت بیماری در اواخر کودکی یا در اوایل بزرگسالی ممکن است برای درمان، نیاز به پیوند قرنیه باشد. با دکترتو همراه باشید تا در ادامه علائم، عوارض و درمان بیماری کراتوکونوس را مورد بررسی قرار دهیم.

قوز قرنیه چیست؟

بیماری قوز قرنیه یا کراتوکونوس (قوز قرنیه به انگلیسی Keratoconus) با نازک‌شدن قرنیه و ایجاد بی‌نظمی در سطح قرنیه مشخص می‌شود. قرنیه لایه رنگی و بیرونی چشم شماست. لایه میانی ضخیم‌ترین قسمت قرنیه است که بیشتر از آب و پروتئینی به نام کلاژن تشکیل شده‌است. کلاژن قرنیه را قوی و انعطاف‌پذیر می‌کند و به حفظ شکل منظم و گرد آن کمک می‌کند. در واقع وظیفه قرنیه این است که نور را متمرکز کند تا شما بتوانید با وضوح کامل ببینید. بیماری کراتوکونوس باعث می‌شود که قرنیه فرد نازک شود و به شکل مخروطی نامنظم و برآمده در بیاید، در نتیجه نور به‌خوبی روی شبکیه متمرکز نمی‌شود و ممکن است شما تصاویر اطراف را به‌خوبی نبینید.

همانطور که اشاره کردیم این بیماری معمولا از سن بلوغ شروع می‌شود و تا اواسط دهه سوم زندگی پیشرفت می‌کند. هیچ راهی برای پیش‌بینی سرعت پیشرفت این بیماری وجود ندارد. قوز قرنیه معمولا هر دو چشم را درگیر می‌کند و در یکی از چشم‌ها شدیدتر است و آن را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کراتوکونوس چگونه به وجود می‌آید؟

با وجود سال‌ها تحقیق، علت دقیق بروز بیماری قوز قرنیه هنوز ناشناخته است. تصور می‌شود که علت اصلی این بیماری وراثت است. یعنی اینکه برخی افراد با استعداد ابتلا به این بیماری زاده می‌شوند. از آنجایی که قوز قرنیه به‌دلیل از‌بین‌رفتن کلاژن قرنیه به وجود می‌آید، ممکن است عدم تعادل بین تولید و تخریب بافت قرنیه یکی دیگر از علل بروز این بیماری باشد. به‌طور‌کلی عوامل زیر می‌توانند باعث بروز کراتوکونوس شوند.

۱. ژنتیک

بیمارانی که سابقه خانوادگی قوز قرنیه دارند یا دارای برخی اختلالات سیستمیک و ناهنجاری‌های کروموزومی همچون سندروم داون هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

۲. التهاب مزمن چشم

التهاب مداوم ناشی از قرارگیری در معرض محرک‌ها و انواع آلرژی به تخریب بافت قرنیه کمک می‌کنند. در نتیجه ممکن است این مشکلات موجب بروز قوز قرنیه شوند.

۳. مالش چشم

مالش مکرر چشم در مرور زمان باعث تخریب قرنیه می‌شود و ممکن است شما را به کراتوکونوس مبتلا کند. همچنین اگر از قبل به این بیماری مبتلا باشید، مالش چشم سرعت پیشرفت قوز قرنیه را افزایش می‌دهد.

۴. سن

بیماری قوز قرنیه معمولا در سنین نوجوانی به وجود می‌آید، اما ممکن است زودتر در دوران کودکی ظاهر شود. البته ناگفته نماند افراد بالای چهل سال هم می‌توانند به این بیماری دچار شوند، اما احتمال آن بسیار کم است.

۵. نژاد

مطالعه روی بیش از ۱۶۰۰۰ بیمار مبتلا به قوز قرنیه نشان می‌دهد که افراد با نژاد سیاه‌پوست یا لاتین تبار تقریبا ۵۰ درصد بیشتر از دیگر نژادها مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

۶. دیگر بیماری‌های چشمی

آتوپیک چشم بیماری است که منجر می‌شود بافت قرنیه چشم تجزیه شود و ممکن است شما را به بیماری کراتوکونوس مبتلا کند. رتینیت پیگمانتوزا هم بیماری دیگری است که روی قرنیه تأثیر می‌گذارد. به‌طورکلی بیماری های چشم متعددی می‌توانند موجب بروز قوز قرنیه شوند. پس اگر به یکی از بیماری‌های چشم مبتلا هستید، بهتر است در مورد شانس ابتلا به قوز قرنیه هم با پزشکتان مشورت کنید.

علائم اولیه قوز قرنیه چیست؟

بسیاری از بیماران قوز قرنیه از ابتلا به این بیماری بی‌اطلاع هستند. اولین علامت، تاری خفیف در دید است که به‌تدریج شدیدتر می‌شود و اصلاح نمی‌شود. سایر علائم کراتوکونوس عبارت‌اند از:

• نورهای معمولی را به صورت تابش خیره‌کننده ببینید یا در زمان نگاه به چراغ‌ها متوجه هاله‌ای در اطراف آنها شوید.
• دید در شب ضعیف
• سوزش چشم یا سردرد همراه با چشم درد
• افزایش حساسیت به نور روشن
• تیرگی ناگهانی دید
• نزدیک بینی ( مشکل در دیدن اجسام دور)
• آستیگماتیسم نامنظم
• میل مداوم به مالیدن چشم‌ها
• خستگی چشم
• در موارد نادر ممکن است قرنیه تاول بزند و باعث زخم و تورم در چشم شود.

عوارض قوز قرنیه

در برخی شرایط، قوز قرنیه ممکن است به سرعت متورم شود و باعث کاهش ناگهانی دید و زخم‌شدن قرنیه شود. این اتفاق به این دلیل است پوشش داخلی قرنیه شکسته می‌شود و مایع اطراف وارد آن می‌شود(هیدروپس). معمولا این تورم به‌خودی‌خود فروکش می‌کند اما ممکن است باعث شود زخمی در چشم شما ایجاد شود که بینایی شما را تحت تأثیر قرار دهد.

کراتوکونوس در شرایط پیشرفته ممکن است در قسمت مخروطی قرنیه باعث زخم شود که می‌تواند باعث نابینایی فرد شود.

قوز قرنیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص کراتوکونوس، چشم پزشک (چشم پزشک یا اپتومتریست) سابقه پزشکی و خانوادگی شما را بررسی می‌کند و یک معاینه چشم انجام می‌دهد. همچنین برای تشخیص دقیق این بیماری نیاز هست که آزمایشات دقیق‌تری روی چشم شما صورت گیرد. آزمایشات زیر نمونه‌ای از این آزمایشات هستند.

۱. توپوگرافی قرنیه

این آزمایش دقیق‌ترین راه برای تشخیص سریع قوز قرنیه و پیشگیری از آن به حساب می‌آید. در این آزمایش یک تصویر کامپیوتری از چشم شما تهیه می‌شود که در آن منحنی قرنیه شما به خوبی مشخص می‌شود.

۲. دستگاه اسلیت لامپ

در این آزمایش پزشک یک پرتو عمودی نور را روی سطح چشم شما هدایت می‌کند و از یک میکروسکوپ کم مصرف برای مشاهده چشم شما استفاده می‌کند. با دستگاه اسلیت لامپ شکل قرنیه شما بررسی می‌شود، همچنین احتمال ابتلا به دیگر بیماری‌های چشمی هم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۳. پاکیمتری

در این آزمایش چشم پزشک یک دایره نور را روی قرنیه شما متمرکز می‌کند و انعکاس آن را اندازه می‌گیرد تا شکل اصلی قرنیه شما را تعیین کند.

درمان قوز قرنیه

درمان کراتوکونوس به شدت و سرعت پیشرفت بیماری شما بستگی دارد. به‌طورکلی، برای درمان کراتوکونوس از دو فاکتور پیشگیری از پیشرفت بیماری و بهبود بیماری استفاده می‌کنند. در برخی مواقع استفاده از عینک و لنز‌های تماسی به خوبی مشکل شما را حل می‌کنند، اما در موارد شدید ممکن است شما نیاز به عمل داشته باشید. لیزیک، لازک، prk و پیوند قرنیه همگی انواع عمل‌ چشم هستند که برای درمان بیماری‌های چشمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه تمامی شیوه‌های مورد استفاده برای درمان قوز قرنیه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

۱. استفاده از لنز تماسی

بهبود بینایی به شدت کراتوکونوس بستگی دارد. قوز قرنیه خفیف تا متوسط را می‌توان با عینک یا لنز‌ تماسی درمان کرد. این سبک از درمان طولانی‌مدت خواهد بود، به‌خصوص اگر وضعیت قرنیه شما با استفاده از پیوند متقابل (در ادامه توضیحات بیشتری درباره این تکنیک خواهیم داد) پایدار شده باشد. به‌طورکلی از لنزهای متفاوتی برای درمان کراتوکونوس استفاده می‌شود.

عینک و لنز‌های تماسی نرم

عینک و لنز‌های تماسی نرم می‌توانند تاری یا تحریف دید را در قوز قرنیه اولیه (غیر پیشرفته) اصلاح کنند. هرچند بیشتر مردم با گذشت زمان نیاز به تغییر نسخه لنز یا عینک خود خواهند داشت، چرا که به‌دلیل بیماری شکل قرنیه آنها تغییر می‌کند.

لنز‌های تماسی سخت

لنزهای تماسی سخت یا لنزهای گازی (این لنز‌ها قابلیت عبور گازهای مورد نیاز چشم همچون اکسیژن را دارند) گام بعدی در درمان قوز قرنیه پیشرفته‌تر هستند. لنزهای سخت ممکن است در ابتدای استفاده باعث ناراحتی در چشم شما شوند، اما بیشتر افراد پس از مدتی به این لنزها عادت می‌کنند. این لنزها دید عالی را به چشمان شما می‌دهند و می‌توان آنها را متناسب با قرنیه شما ساخت.

لنزهای سفارشی Piggyback

از آنجایی که استفاده از لنز تماسی گازی روی قرنیه مخروطی‌شکل گاهی اوقات ممکن است برای فرد مبتلا به قوز قرنیه ناراحت‌کننده باشد، پزشکان در برخی موارد استفاده از لنزهای piggyback را توصیه می‌کنند. در این لنز از دو لنز تماسی نرم و سخت به صورت هم‌زمان استفاده می‌شود.

برای استفاده از این لنز ابتدا یک لنز تماسی نرم از جنس هیدروژل سیلیکون در چشم شما قرار داده می‌شود، سپس روی آن یک لنز سخت قرار می‌گیرد. این رویکرد، قرارگیری لنز در چشمان شما را بسیار راحت‌تر می‌کند، چرا که لنز تماسی نرم همچون یک بالشتک نرم زیر لنز تماسی سخت عمل می‌کند.

این لنزها باید به دقت روی چشم شما نصب شوند، چرا که ممکن است با استفاده از این لنز اکسیژن کافی به چشم شما نرسد و مشکلی بزرگ‌تر از قبل شما را درگیر خود کند. البته بیشتر لنزهای تماسی سخت و نرم معمولا نفوذپذیری قابل توجهی در برابر اکسیژن دارند.

لنزهای هیبریدی

این لنزهای تماسی دارای یک مرکز سفت و سخت با یک حلقه نرم‌تر در اطراف برای افزایش راحتی هستند. افرادی که نمی‌توانند لنزهای تماسی سخت را تحمل کنند، ممکن است لنزهای هیبریدی را ترجیح دهند.

لنزهای اسکلرال

این لنزها برای تغییر شکل نامنظم قرنیه در بیماری کراتوکونوس پیشرفته، طراحی شده‌اند. لنزهای اسکلرال برخلاف لنزهای تماسی سنتی که روی قرنیه قرار می‌گیرند، روی قسمت سفید رنگ چشم (صلبیه) می‌نشینند و بدون لمس و به صورت خودکار روی قرنیه قرار می‌گیرند.

۲. پیوند متقابل کلاژن قرنیه

همانطور که اشاره کردیم از این روش اصولا برای پیشگیری از پیشرفت قوز قرنیه استفاده می‌شود، اما در موارد نادری ممکن است به بهبود این بیماری هم کمک کند. این روش که اتصال عرضی قرنیه یا CXL هم نامیده می‌شود، بافت قرنیه را تقویت می‌کند تا از برآمدگی سطح چشم در کراتوکونوس جلوگیری کند. دو نوع پیوند متقابل قرنیه وجود دارد:

• اپیتلیوم خاموش
• اپیتلیوم روشن.

در پیوند متقابل کلاژن قرنیه، لایه بیرونی قرنیه (اپیتلیوم) برداشته می‌شود. سپس قطره ریبوفلاوین (نوعی ویتامین B) روی قرنیه ریخته می‌شود و با استفاده از اشعه ماورا بنفش فعال می‌شود. این کار باعث ایجاد اتصالات عرضی قرنیه می‌شود که موجب سفت‌شدن این بافت می‌شود تا از تغییر شکل بیشتر جلوگیری شود.

در اپیتلیوم خاموش، اپیتلیوم قرنیه در طول درمان دست‌نخورده باقی می‌ماند. از مزایای این روش می‌توان به کاهش احتمال خطر عفونت، ناراحتی کمتر و بهبود بصری یک‌روزه اشاره کرد. در حال حاضر تنها روش درمانی پیوند متقابل قرنیه که مورد تائید سازمان بهداشت جهانی است، اپیتلیوم خاموش است که در آن از محلول‌های اختصاصی ریبوفلاوین استفاده می‌شود.

اتصال عرضی قرنیه ممکن است نیاز به پیوند قرنیه را در بین بیماران قوز قرنیه به میزان قابل توجهی کاهش دهد. همچنین به عنوان راهی برای درمان یا پیشگیری از عوارض پس از لیزیک یا سایر جراحی‌های اصلاح بینایی، در حال بررسی است.

۳. عمل چشم درمان قوز قرنیه

اگر کراتوکونوس شما در مرحله پیشرفته باشد، به طوری که رفته‌رفته بینایی خود را از دست می‌دهید، باید از انواع عمل چشم برای درمان قوز قرنیه کمک گرفته شود. پیوند قرنیه رایج‌ترین شیوه‌ای است که برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه انواع عمل چشم که برای درمان این بیماری می‌توانید استفاده کنید را آورده‌ایم:

کراتوپلاستی نافذ یا لایه‌ای (پیوند قرنیه)

اگر زخم قرنیه یا نازک‌شدن شدید قرنیه دارید، احتمالاً به پیوند قرنیه (کراتوپلاستی نافذ) نیاز خواهید داشت. کراتوپلاستی نافذ پیوند کامل قرنیه است. در این روش، پزشکان تمام ضخامت قرنیه مرکزی شما را برمی‌دارند و آن را با بافت اهداکننده جایگزین می‌کنند.

کراتوپلاستی لایه‌ای قدامی عمیق (DALK)

در این روش  پزشکان پوشش داخلی قرنیه (اندوتلیوم) را حفظ می‌کنند. این کار به جلوگیری از رد پیوند (رد پیوند زمانی رخ می‌دهد که بدن شما بافت اهدا کننده جایگزین را قبول نکند و شروع به تجزیه آن کند) این پوشش داخلی حیاتی، کمک می‌کند.

پیوند قرنیه برای قوز قرنیه به‌طورکلی بسیار موفق است، اما عوارض احتمالی شامل رد پیوند، ضعف بینایی، عفونت و آستیگماتیسم است. آستیگماتیسم اغلب با استفاده مجدد از لنزهای تماسی سخت کنترل می‌شود که معمولا پس از پیوند قرنیه تحمل آن راحت‌تر است.

کراتوپلاستی رسانا با هدایت توپوگرافی

در این روش با استفاده از انرژی امواج رادیویی، سطح جلویی چشم را تغییر می‌دهند. هنگام جراحی کراتوپلاستی رسانا، انرژی امواج رادیویی را با استفاده از یک پروب (وسیله‌ای برای انتقال امواج رادیویی) به صورت نقطه‌ای در حاشیه قرنیه اعمال می‌کنند تا با استفاده از آن شکل قرنیه را تغییر دهند. در این روش از نقشه توپوگرافی به‌عنوان نقشه راه استفاده می‌کنند.

آیا افراد مبتلا به قوز قرنیه می‌توانند عمل‌های لازک، لیزیک و prk را انجام دهند؟

افراد مبتلا به قوز قرنیه ممکن است مشکلات دیگری مانند دوربینی، نزدیک‌بینی، آستیگماتیسم و غیره هم داشته باشند. همان‌طور که می‌دانید عمل‌های مختلفی برای درمان مشکلات انکساری چشم وجود دارد، مثل لیزیک، لازک و غیره. این عمل‌ها ممکن است با کراتوکونوس تداخل داشته باشند. در ادامه هر یک از این عمل‌های لیزری را بررسی می‌کنیم:

با قوز قرنیه می‌تواند عمل لیزیک انجام داد؟

جراحی لیزیک چشم شناخته‌شده‌ترین و رایج ترین جراحی انکساری لیزری است که برای اصلاح مشکلات بینایی انجام می‌شود. لیزیک نزدیک‌بینی و سایر عیوب انکساری را با تغییر شکل قرنیه اصلاح می‌کند. در این فرآیند تغییر شکل، مقداری از بافت قرنیه برداشته می‌شود و قرنیه نازک‌تر می‌شود.

قوز قرنیه یک بیماری دژنراتیو قرنیه است که باعث نازک‌شدن قرنیه می‌شود و منجر به تغییرات غیرقابل پیش‌بینی و نامنظم در شکل سطح جلوی چشم می‌شود. از آن جایی که لیزیک هم بر نازک‌سازی قرنیه متمرکز است، به‌طورکلی این درمان برای افراد مبتلا به کراتوکونوس توصیه نمی‌شود.

در واقع، اگر بافت قرنیه در افراد مستعد کراتوکونوس بیش‌ازحد برداشته شود ممکن است فرد دچار بیماری‌های خطرناک‌تری همچون قوز قرنیه اکتازی شود.

با قوز قرنیه می‌تواند عمل لازک انجام داد؟

لازک یک جراحی چشم است که بسیاری از مزایای سایر جراحی‌های اصلاح بینایی همچون لیزیک و prk را با هم ترکیب می‌کند. جراحی لازک چشم برای درمان آستیگماتیسم، نزدیک بینی یا دوربینی استفاده می‌شود.

قوز قرنیه و عمل لازک هر دو باعث نازک‌ترشدن قرنیه می‌شوند. با انجام این عمل، چشم فرد مبتلا به کراتوکونوس ممکن است از حالت پایدار خارج می‌شود و به حالت ناپایدار در بیاید. با این اتفاق معمولا فرد مجبور می‌شود که دوباره از عینک استفاده کند. حتی در برخی موارد ممکن است فرد نیاز به نسخه بالاتری از عینک داشته باشد.

با قوز قرنیه می‌تواند جراحی PRK انجام داد؟

کراتکتومی فتورفرکتیو یا PRK نوعی جراحی لیزری چشم است. این شیوه هم مانند جراحی‌های گفته‌شده برای بهبود بینایی با اصلاح عیوب انکساری چشم استفاده می‌شود.

این عمل هم با لیزیک و لازک، فرآیند تقریبا مشابهی دارد. در بیشتر مواقع این عمل لیزری به افراد مبتلا به قوز قرنیه توصیه نمی‌شود. اما اگر از prk همراه با عمل متقابل پیوند قرنیه به طور همزمان استفاده شود، می‌تواند انتظار نتیجه خوبی را داشت. از ترکیب این دو درمان در مراحل اولیه قوز قرنیه استفاده می‌شود.

چه زمانی برای کراتوکونوس باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر در بینایی خود، به طور ناگهانی دچار مشکل شده‌اید، باید در سریع‌ترین زمان به یک اپتومتریست یا چشم پزشک مراجعه کنید. قبل از قرار ملاقات باید لیستی از موارد زیر را تهیه کنید:

• چه علائمی داشته‌اید و این علائم چند وقت است که ایجاد شده‌اند.
• استرس‌های عمده اخیر یا تغییرات زندگی
• تمام داروها، قطره‌های چشمی، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید و دوز آنها.