عمل آب مروارید در حال حاضر تنها راه قطعی درمان آب مروارید است. در این عمل عدسی کدرشده‌ی چشم خارج می‌شود و عدسی مصنوعی جایگزین آن می‌شود.

آب مروارید یکی از بیماری‌های رایج چشم است که تقریبا همه ما در بین افراد مسن خانواده آن را مشاهده کرده‌ایم. یکی از راه‌های درمان این بیماری، عمل آب مروارید است. عمل آب مروارید چشم یکی از متداول‌ترین انواع عمل‌ چشم است که در آن، عدسی مصنوعی شفاف جایگزین عدسی کدرشده‌ی چشم می‌شود. امروزه، جراحی «خارج کپسولی» رایج‌ترین عمل آب مروارید یا کاتاراکت به‌شمار می‌رود که عمدتا عوارضی برای فرد ندارد.

زمانی‌که عدسی چشم از حالت طبیعی شفاف خود خارج و کدر می‌شود، به اصطلاح چشم آب مروارید آورده‌است که از شایع‌ترین بیماری‌های چشم محسوب می‌شود. در این صورت فرد دچار تاری دید می‌شود، گویی از پنجره بخار گرفته به بیرون نگاه می‌کند. برخی به اشتباه فکر می‌کنند آب مروارید به‌دلیل استفاده بیش‌از‌حد چشم است که پرده‌ای روی آن به‌وجود می‌آید. اما این تصورات کاملا نادرست هستند. سرعت تشکیل آب مروارید در افراد مختلف متفاوت خواهد بود و حتی سرعت آن بین دو چشم یک فرد هم فرق دارد.

معمولا آب مروارید ناشی از افزایش سن و پیری، طی چند سال و به‌صورت تدریجی ایجاد می‌شود. آب مروارید در مبتلایان به قند و جوانان معمولا با روند سریع‌تری روی می‌دهد و در طول چند ماه، قدرت دید فرد را کاهش می‌دهد. از این‌رو، به‌راحتی نمی‌توان سرعت پیشرفت بیماری آب مروارید را پیش‌بینی نمود.

عمل آب مروارید چه زمانی ضرورت پیدا می‌کند؟

آب مروارید یکی از بیماری‌های شایع چشم است. راه‌های مختلفی برای درمان و پیشگیری از پیشرفت این بیماری وجود دارد، اما زمانی‌که آب مروارید به مرحله‌ای می‌رسد که قدرت بینایی و دید فرد را تا حدی کاهش می‌دهد و فرد قادر به انجام فعالیت‌های روزانه نیست، چاره‌ای جز جراحی آب مروارید باقی نمی‌ماند. از آنجایی‌که آب مروارید باعث کدری و ضخیم‌‌شدن عدسی چشم می‌شود، نور قادر به عبور از عدسی نخواهد بود و دید فرد رو به تاری می‌رود. عمل آب مروارید چشم زمانی ضرورت پیدا می‌کند که نیاز بینایی به شما هشدار بدهد. مثلا باید دید که فرد می‌تواند فعالیت‌های روزانه‌اش را بدون مشکل و دردسر انجام بدهد یا خیر؟ آیا قادر است بدون مشکل و ایمن رانندگی کند؟ برای پخت‌وپز، خرید، کارهای منزل یا خوردن داروها نیاز به نیروی کمکی دارد یا به‌تنهایی از پس این کارها برمی‌آید.

پزشک با توجه به شرایط فرد و چشم او و بر اساس مشکلات پیش‌آمده، می‌تواند با هم‌فکری خود بیمار درباره بهترین زمان عمل آب مروارید چشم تصمیم بگیرد.

با توجه به اینکه چشم اندام حساسی است و نقش کلیدی در زندگی انسان دارد، باید بیماری‌های چشمی را جدی گرفت. آب مروارید هم از جمله مشکلاتی است که بلافاصله با مشاهده نخستین نشانه‌هایش باید به چشم پزشک مراجعه کنید تا فرآیند درمان آغاز گردد. تشخیص زودهنگام و درمان به ‌موقع باعث می‌شود بیماری آب مروارید را بدون جراحی پشت سر بگذارید.

اقدامات قبل از عمل آب مروارید

پیش از انجام عمل آب مروارید، ابتدا انحنای قرنیه چشم با کراتومتر اندازه‌گیری می‌شود تا مناسب‌ترین عدسی با توجه به نمونه‌های موجود در بازار، برای کاشت در چشم بیمار انتخاب شود. پزشک باید اطلاعات دقیقی از سوابق پزشکی بیمار از جمله داروهایی که مصرف می‌کند، بیماری‌هایی که دارد و حساسیت‌های دارویی فرد تهیه کند. به‌طورکلی اقدامات قبل از عمل آب مروارید چشم در موارد زیر خلاصه می‌شوند:

• بیمار باید تمام آزمایشات تجویزی پزشک را پیش از عمل انجام دهد.
• اگر بیمار سابقه عمل جراحی اصلاح دید یا لیزیک دارد، حتما باید پزشک معالج را در جریان بگذارد. چون این بیماران نمی‌توان از هر عدسی برای جایگزینی استفاده نمود.
• در صورت مصرف مکمل غذایی یا داروی خاصی، حتما چشم‌پزشک را در جریان بگذارید. مصرف برخی داروها مثل تامسولوسین یا پازوسین از گشاد‌شدن مردمک چشم حین عمل جراحی جلوگیری می‌کنند و ممکن است عوارض داشته باشند.
• هرگونه آلرژی دارویی را به چشم‌پزشک خود اطلاع دهید.
• توصیه می‌شود شب پیش از انجام عمل آب مروارید چشم، بیمار حمام کند.
• خانم‌هایی که قرار است عمل آب مروارید داشته باشند، نباید ۴۸ ساعت پیش از عمل، لوازم آرایشی چشم مصرف کنند.
• حضور همراه برای روز عمل الزامی است؛ بنابراین توصیه می‌شود همراه یکی از دوستان یا بستگان خود برای انجام عمل کاتاراکت حاضر شوید.
• فردی که عمل آب مروارید چشم انجام داده‌است، نمی‌تواند بعد از عمل رانندگی کند.
• توصیه می‌شود فرد ۴ تا ۶ ساعت پیش از عمل، از خوردن مواد غذایی اجتناب کند.
• روز پیش از جراحی کاملا استراحت کنید و از هر استرس و فشاری دور باشید.

جراحی آب مروارید چگونه انجام می‌شود؟

عمل آب مروارید چشم بیهوشی دارد؟ از آن‌جایی‌که این عمل یک روش جراحی سرپایی محسوب می‌شود، در حال حاضر نیازی به بیهوشی عمومی ندارد. پیش از شروع جراحی چشم توسط قطره بی‌حس می‌شود و برای برخی بیماران هم از داروهای آرام‌بخش استفاده می‌کنند. در مواردی‌ که بیمار حین جراحی با پزشک همکاری نمی‌کند، مثلا اگر بیمار کودک است یا بزرگسالی که از مشکلات عصبی و روانی رنج می‌برد، بیهوشی عمومی تنها راه چاره خواهد بود. برای بی‌حسی موضعی از قطره‌های بی‌حس‌کننده استفاده می‌شود و لزومی به تزریق ماده‌ی بی‌حس کننده اطراف چشم نیست.

در حال حاضر، عمل آب مروارید با لنز تنها روش مؤثر برای درمان آب مروارید به‌شمار می‌آید. متداول‌ترین روش درمان کاتاراکت (آب مروارید)، روش فیکوامولسیفیکاسیون است که با امواج اولتراسوند، عدسی کدرشده را خرد می‌کنند و از برش کوچکی که در کنار قرنیه ایجاد شده‌است، آن را خارج می‌کنند. این برش حدود سه میلی‌متر است که بدون بخیه، خودبه‌خود ترمیم می‌شود. پس از اینکه عدسی کدرشده از چشم خارج شد، عدسی مصنوعی شفاف از جنس پلاستیک، سیلیکون یا آکریلیک را از همان برش به‌صورت تاشده وارد چشم می‌کنند. این لنز مصنوعی که پشت عنبیه قرار گرفته، داخل چشم باز می‌شود.

با ورود لیزر فمتوسکند به حوزه چشم پزشکی، چشم‌انداز جراحی آب مروارید چشم دست‌خوش تحولات بزرگی شد. کم‌کم روش‌ عمل کاتاراکت اکسترا جای خود را به جراحی‌هایی با برش کوچک داده است. لیزر فمتوسکند می‌تواند برش‌های دقیق‌تری به نسبت روش فیکوامولسیفیکاسیون روی قرنیه ایجاد کند، علاوه بر اینکه اثر کمتری روی بافت‌های مجاور دارد.

عمل آب مروارید چشم با روش جراحی خارج کپسولی

در بیمارانی که کاتاراکت به‌حدی پیشروی کرده که عدسی سفت شده‌است، دیگر نمی‌توان عدسی آسیب‌دیده را با امواج اولتراسوند خرد کرد. برای این بیماران، از روش جراحی خارج کپسولی استفاده می‌شود. در این متد عدسی کدرشده که به‌صورت کامل از کپسول خود بیرون آمده‌است را از چشم خارج می‌کنند. سپس برش‌های بزرگتری حدود ۶ تا ۱۰ میلی‌متر زده می‌شود و بعد از عمل، جای برش با بخیه‌های ظریفی بسته می‌شود. عمل کاتاراکت با جراحی خارج کپسولی به‌نسبت روش فیکوامولسیفیکاسیون از دوره نقاهت طولانی‌تری برخوردار است.

مراقبت بعد از عمل آب مروارید چشم

درست است که عمل کاتاراکت، روش جراحی سرپایی محسوب می شود، اما به مراقبت‌های بعد از عمل نیاز دارد، از جمله:

• فرد باید دارو و قطره‌های تجویزی پزشک را طبق نسخه مصرف کند.
• انجام فعالیت‌های شدید و سنگین مثل بلندکردن اجسام سنگین، خم‌شدن، سجده‌‌کردن، ورزش شدید با فشار زیاد برای فرد در هفته پس از عمل ممنوع است.
• فرد باید مراقب باشد که پس از عمل، گرد و خاک وارد چشم نشود.
• انجام فعالیت‌هایی که فشار چشم را بالا می‌برند، ممنوع است.
• در هفته اول پس از عمل بهتر است بیماری عینک محافظ چشم بپوشد.
• شناکردن در هفته نخست پس از عمل توصیه نمی‌شود.
• معمولا چند روز اولیه پس از عمل، احتمالا دید فرد همچنان تار باشد.
• در صورت درد زیاد یا کاهش دید حتما چشم‌پزشک را در جریان قرار دهد.
• فرد برای بهبود سریع‌تر باید تمام توصیه‌های چشم‌پزشک را رعایت کند.

خطرات و عوارض عمل آب مروارید

طبیعتا ممکن است عمل آب مروارید چشم مثل هر جراحی دیگری عوارضی داشته باشد. این عوارض در برخی افراد بروز می‌کند و در برخی هم هیچ عوارضی دیده نمی‌شود. مراقبت‌های بعد از عمل و دقت پزشک حین جراحی، نقش به‌سزایی در کاهش عوارض و خطرات این عمل دارند. در ۱۰% افرادی که این عمل را انجام می‌دهند، شاهد عوارض کدرشدن کپسول خلفی لنز هستیم که دید بیمار را تار می‌کند.

در پدیده تاری دید بعد از عمل آب مروارید، قسمت پشتی کپسول یعنی جایی که لنز روی آن قرار می‌گیرد، ضخیم می‌شود. این تاری دید نشانه برگشت بیماری نیست. به این حالت، عارضه ثانویه آب مروارید می‌گویند که معمولا چند ماه یا چند سال پس از انجام عمل به‌وجود می‌آید. برای درمان این معضل از عمل کاتارکت با لیزر استفاده می‌شود و قسمت تار و کدر شده کپسول عدسی را پاک می‌کند. البته شایان ذکر است که عمل آب مروارید با لیزر برای هر نوع آب مرواریدی تجویز نمی‌شود. مثلا برای آب مرواریدهای سفت ‌شده بهترین روش استفاده از دستگاه فیکو است. برای درمان آب مرواریدهای ثانویه، عمل کاتاراکت با لیزر انجام می‌شود. از جمله عوارض و خطرات شایع عمل آب مروارید چشم عبارت‌اند از:

• التهاب پس از عمل
• عفونت
• خونریزی
• ورم قسمت مرکزی شبکیه چشم (ماکولا)
• بالارفتن فشار درون چشم
• ورم شبکیه
• ورم قرنیه چشم
• پاره‌شدن شبکیه
• افتادگی پلک.

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی‌که پس از جراحی آب مروارید، هر کدام از علائم زیر را مشاهده کردید، بلافاصله پزشک خود را در جریان بگذارید:

• از دست‌رفتن دید
• تشدید قرمزی چشم
• درد شدید که با مصرف مسکن هم رفع نمی‌شود.
• فرد مقابل چشمش، نقطه نور می‌بیند.
• حالت تهوع، استفراغ یا سرفه شدید.

در حال حاضر عمل جراحی آب مروارید، برداشتن عدسی کدرشده و استفاده از عدسی جایگزین پلاستیکی شفاف تنها روش درمان کاتاراکت محسوب می‌شود. اما خوشبختانه خبرها حاکی از آنند که روش درمانی جدیدی ارائه شده‌است که آب مروارید را بدون جراحی درمان می‌کند.

افتادگی پلک بعد از عمل آب مروارید

افتادگی پلک بعد از عمل کاتاراکت از جمله عوارضی است که در میان برخی بیماران تا ۶ ماه پس از عمل کاتاراکت مشاهده می‌شود. دلیل اصلی افتادگی پلک بعد از این عمل می‌تواند عوامل مختلفی باشد از جمله:

• بی‌حسی موضعی دور چشم
• بخیه ریدال ماهیچه سمت راست فوقانی چشم
• بسته‌بودن طولانی چشم پس از عمل
• مالش چشمی اسپوکلوم پلکی
• بازکردن ملتحمه یا خیز پلک.

البته هرکدام از این علت‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند باعث افتادگی پلک بعد از عمل آب مروارید چشم شوند و معمولا باید عامل دیگری یعنی کشسانی زیاد از حد پلک در نتیجه توارث، افزایش سن و غیره هم در ایجاد افتادگی دخیل دانست.

برای درمان افتادگی پلک بعد از عمل کاتاراکت، پزشکان ورزش‌های خاص و برخی روش‌های دارویی را توصیه می‌کنند. چراکه این افتادگی از عوارض جانبی عمل آب مروارید چشم به شمار می‌رود که به‌ندرت اتفاق افتاده و معمولا پس از مدتی برطرف می‌شود.